Jest to podstawowe badanie, które dostarcza danych o działaniu samych nerek, lecz także o pracy różnych narządów takich jak wątroba lub trzustka. Pozwala również stwierdzić, czy w drogach moczowych nie mamy stanu zapalnego.

Badanie moczu opiera się na sprawdzeniu jego kwasowości oraz obecności białka, bilirubiny oraz glukozy. Obecność białka w moczu może wskazywać na choroby nerek. Może także wskazywać na stan zapalny układu moczowego lub niewydolność krążenia. Jeśli białko pojawi się w moczu ciężarnej kobiety, w takiej sytuacji może być to oznaka stanu przedrzucawkowego. Obecność bilirubiny w moczu mogłaby świadczyć o mechanicznej żółtaczce albo o marskości wątroby. Obecność glukozy może stwierdzać cukrzycę lub zakażenie dróg moczowych. Odwirowanie moczu zezwala rozdzielić części stałe od płynu. W osadzie moczu badana jest obecność krwinek białych i bakterii, ale także krwinek czerwonych, nabłonków oraz różnych nieprawidłowych form komórkowych, które wskazują na choroby nerek. Jeśli w moczu występują zarazki, to w takiej sytuacji powinien być wykonany posiew moczu.

Żeby badanie (sprawdź jak wykonać badanie dna) moczu było w najwyższym stopniu miarodajne, dzień przed jego pobraniem trzeba wciąż przyjmować zalecone leki. Nie trzeba spożywać alkoholu i znacznych ilości kawy oraz herbaty. Nie można także żuć gumy oraz korzystać ze środków, które odświeżają oddech. Trzeba także stronić od spożywania porzeczek, jagód i znacznych ilości marchewki, gdyż te warzywa mogłyby mieć wpływ na zmianę barwy moczu. Należy również stronić od wykonywania bardziej znaczącego wysiłku fizycznego. Próbka moczu pobierana jest do specjalnego zbiorniczka, który moglibyśmy kupić w aptece.

Przed oddaniem próbki moczu do pojemniczka, trzeba umyć ręce i dokładnie podmyć okolice ujścia cewki moczowej. Nie należy dotykać wewnętrznej strony zbiorniczka. Do badania jest wykorzystywany poranny mocz ze strumienia środkowego.